تکنولوژی آمده بود تا باری از دوش افراد بردارد و روند انجام کارها را تسهیل ببخشد؛ اما این روزها شاهد مضرات استفاده از اینترنت و مخصوصاً رسانه‌های اجتماعی هستیم. تاثیر رسانه های اجتماعی بر سلامت روانی نوجوانان یکی از دغدغه‌های مهم دنیای امروز است. این موضوع برای نوجوانان یک تهدید بسیار جدی به‌شمار می‌رود؛ چرا که خطرات احتمالی استفاده بیش از اندازه از رسانه‌های اجتماعی می‌تواند تا حد زیادی شخصیت روانی این افراد را تحت تأثیر قرار دهد.
همانطور که می‌دانید، شبکه‌های اجتماعی به یکی از بخش‌های جداناپذیر زندگی افراد تبدیل شده است. پلتفرم‌هایی مثل توییتر، تیک تاک، تلگرام و اینستاگرام به وجود آمدند تا امکانات زیادی برای برقراری ارتباط و اشتراک گذاری اطلاعات برای افراد ایجاد کنند، اما استفاده نادرست از این پلتفرم‌ها روی سلامت روانی نوجوانان تاثیر منفی دارد.
البته که تاثیرات مثبت رسانه‌های اجتماعی را هم نمی‌توان نادیده گرفت. در ادامه قصد داریم تاثیرات مثبت و منفی رسانه‌های اجتماعی بر سلامت روانی نوجوانان را بررسی کنیم.
کاربرد استفاده از رسانه‌های اجتماعی چیست؟
رسانه‌های اجتماعی سریع‌تر از چیزی که تصور کردیم به زندگی روزمره ما نفوذ کردند. این رسانه‌ها علاوه بر اینکه روی زندگی عادی افراد تاثیر می‌گذارند، بر سلامت روان نیز موثر هستند. از اهمیت استفاده از رسانه‌های اجتماعی نمی‌توان چشم پوشی کرد. ما از طریق این رسانه‌ها می‌توانیم به اطلاعات، اخبار و محتواهای گوناگون، دسترسی داشته باشیم. اگرچه این سرعت دسترسی به اخبار و اطلاعات برای اکثریت افراد جامعه بسیار جذاب است اما در مواردی هم شاهد آسیب‌هایی از سمت این رسانه‌ها و مخصوصاً پلتفرم‌های اجتماعی پربازدید هستیم.
برای اینکه بتوانیم از آسیب‌های احتمالی پلتفرم‌های اجتماعی پیشگیری کنیم، باید سواد رسانه‌ای داشته باشیم. کم توجهی و سهل انگاری والدین در این زمینه باعث شده است که کودکان و نوجوانان بدون توجه به داشتن این سپر دفاعی؛ در برابر هجوم افکار، فرهنگ‌ها، اخبار و … بسیار آسیب‌پذیر شوند. به طوریکه امروزه خیلی از نوجوانان با مشاهده ظاهر بهتر دیگر افراد در این شبکه‌های اجتماعی احساس ناامنی و نارضایتی در مورد ظاهر و جریان زندگی خود دارند. تا جایی که روی اعتماد به نفس نوجوانان تاثیرات مخربی گذاشته است.
تاثیر رسانه‌های اجتماعی بر سلامت روانی نوجوانان
همانطور که در مقدمه ذکر کردیم؛ تاثیرات مربوط به رسانه‌های اجتماعی را نمی‌توان تماماً منفی تلقی کرد. تاثیرات مثبتی هم وجود دارد که اگر به آن‌ها اشاره‌ای نکنیم، کمی کم لطفی کرده‌ایم.
تاثیرات مثبت شبکه‌های اجتماعی بر سلامت روانی نوجوانان
تقویت روابط اجتماعی
رسانه‌های اجتماعی این امکان را فراهم می‌کنند تا نوجوانان بتوانند به راحتی با افراد خانواده و دوستان خود، ارتباط برقرار کنند. در اینجا دیگر محدودیت جغرافیایی وجود ندارد. بنابراین نوجوانان به راحتی می‌توانند با همفکری و ارتباط برقرار کردن با دیگر دوستان و اعضای خانواده، احساس امنیت و رضایت خاطر داشته باشند. این موضوع در نهایت به تقویت روابط اجتماعی نوجوانان می‌انجامد.
استفاده از تجارب دیگران
اگر نوجوانان با مشکلاتی مثل اضطراب، افسردگی یا اختلاط روانی مواجه باشند؛ عضویت در گروه‌ها و انجمن‌های آنلاین به آنان کمک می‌کند بتوانند به راحتی از تجارب شخصی دیگران در این زمینه استفاده کرده و درصدد بهبود مشکلات خود برآیند.
افزایش آگاهی
شاید بتوان مهمترین تاثیر مثبت رسانه‌های اجتماعی را افزایش آگاهی و آموزش دانست. نوجوانان به راحتی می‌توانند اطلاعات جدیدی درباره مسائل اجتماعی، بهداشتی و روانشناختی خود به دست آورند. چیزی که در گذشته اصلاً وجود نداشت، اما امروزه به لطف وجود رسانه‌های اجتماعی شاهد افزایش آگاهی نوجوانان در هر زمینه‌ای هستیم. آموزش‌های اصولی و درست می‌تواند به نوجوانان در جهت رسیدن به اهداف خود، کمک کند. همچنین آگاهی از آسیب‌های احتمالی که در جامعه وجود دارد، باعث می‌شود نوجوانان بتوانند به راحتی از خود محافظت کنند. پس می‌بینیم که اگر به درستی از این پلتفرم‌ها استفاده شود، آثار مثبت زیادی عاید کاربران می‌شود.
تاثیرات منفی شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی
افزایش استرس و اضطراب
متاسفیم که این را می‌گوییم؛ اما طبق مطالعات انجام شده، هر چقدر دایره اجتماعی نوجوان در اینترنت بیشتر باشد استرس و اضطراب آنان نیز بیشتر است. چرا که نوجوان تصور می‌کند باید در همه حال با هر آنچه که در اینترنت و رسانه‌های اجتماعی می‌بیند، همگام باشد. این احساس ناشی از مقایسه دائمی خود با دیگران است. این امر می‌تواند باعث ایجاد فشار روانی و کاهش قابل توجه اعتماد به نفس و احساس ناکافی بودن در بین جوانان و نوجوانان شود.
بروز افسردگی و اختلالات روانی
متاسفانه رسانه‌های اجتماعی روز به روز افراد را تنهاتر کرده‌اند. چرا که فرد با داشتن یک تبلت یا گوشی هوشمند می‌تواند ساعت‌ها بدون اینکه فعالیت اجتماعی خاصی انجام دهد، سرگرم باشد. بنابراین گذراندن زمان نسبتاً زیاد در رسانه‌های اجتماعی در طول شبانه روز، نوجوانان را در خطر ابتلا به افسردگی قرار می‌دهد.
اعتیاد به رسانه‌های اجتماعی
خیلی از نوجوانان زندگی بدون وجود رسانه‌های اجتماعی را غیرممکن می‌دانند و این نشان از اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی دارد. استفاده بیش از اندازه از این پلتفرم‌ها باعث کاهش تمرکز و فعالیت‌های روزانه، افزایش خستگی و کاهش کیفیت خواب می‌شود. این اختلالات در جهت استفاده بی‌رویه از رسانه‌های اجتماعی است که می‌تواند نوعی اعتیاد به حساب آید.
عدم ارتباط برقرار کردن با دیگران
متاسفانه نوجوانانی که زمان زیادی از شبانه روز را صرف استفاده از رسانه‌های اجتماعی می‌کنند، به مرور زمان روابط مجازی را به روابط واقعی ترجیح می‌دهند. این سبک زندگی باعث می‌شود فرد به لحاظ اجتماعی در حالتی از انزوا قرار گیرد. این افراد حتی اگر در جمع‌های خانوادگی هم شرکت کنند، همچنان سرگرم بودن با گوشی یا تبلت و استفاده از رسانه‌های اجتماعی را ترجیح می‌دهند. بنابراین نوجوانانی که در جمع خانواده و دوستان خود مشغول کار کردن با موبایل خود هستند، نمی‌توانند به درستی در دنیای واقعی با دیگران ارتباط برقرار کنند.
هجوم اطلاعات نادرست
متاسفانه برخی افراد خواسته و یا ناخواسته با انتشار اطلاعات نادرست و غلط، سعی در تشویش اذهان عمومی دارند. نوجوانان در این بین آسیب‌پذیرتر هستند. چرا که بدون تحقیق و بررسی کافی، آنچه که دیده و یا شنیده‌اند را باور می‌کنند. این موضوع می‌تواند باعث ایجاد قضاوت‌های نادرست و یا وجود افکار منفی در ذهن نوجوانان شود. چه بسا خیلی از نوجوانان بر اساس اطلاعات غلطی که دریافت می‌کنند، ممکن است دست به اعمال نادرستی بزنند که جبران آن غیرممکن است.
جمع‌بندی
در این مقاله به بررسی تاثیر رسانه‌های اجتماعی بر سلامت نوجوانان پرداختیم. همانطور که در متن مقاله ذکر کردیم، این رسانه‌ها می‌توانند تاثیرات مثبت و منفی روی جوانان و نوجوانان داشته باشند که البته تاثیرات منفی بسیار چشمگیرتر هستند. بنابراین لازم است استفاده از رسانه‌های اجتماعی مخصوصاً برای نوجوانان کاملاً کنترل شده و در زمان‌های برنامه ریزی‌شده صورت بگیرد. چرا که استفاده مداوم و بیش از اندازه می‌تواند سلامت روانی این قشر از جامعه را به شدت تخریب کند.
فراموش نکنید که شما به عنوان والد وظیفه مهمی در این رابطه دارید. به این صورت که باید توجه کافی به نوجوان خود داشته باشید و تا جایی که می‌توانید آنان را از خطرات احتمالی استفاده از این پلتفرم‌ها، آگاه سازید. چرا که بیشترین آسیب‌هایی که متوجه یک فرد در جامعه می‌شود، ناشی از عدم آگاهی و آشنا نبودن با فضای جدید پیش رو است.
همچنین انتظار می‌رود به منظور کاهش آسیب‌های استفاده از رسانه‌های اجتماعی؛ در محیط‌های آموزشی تا جایی که امکان دارد، سواد رسانه‌ای به نوجوانان آموزش داده شود. امید است با اندیشیدن این چنین تدابیری، دیگر شاهد آسیب‌های روانی نوجوانان که سرمایه‌های آینده این مرز و بوم هستند، نباشیم.
اگر شما یا فرزندتان با مشکلاتی در زمینه سلامت روانی ناشی از استفاده بیش از حد از رسانه‌های اجتماعی روبه‌رو هستید، مشورت با یک روانشناس و درمانگر نوجوان می‌تواند نقش مهمی در شناسایی ریشه مشکلات و ارائه راهکارهای مؤثر داشته باشد. متخصصان این حوزه با درک عمیق از دنیای ذهنی نوجوانان، کمک می‌کنند تا اثرات منفی شبکه‌های اجتماعی کاهش یافته و سلامت روانی آن‌ها بهبود یابد.
