افسردگی و اضطراب در دوران نوجوانی از آن دسته مشکلاتی است که بروز آن خیلی اوقات می‌تواند زندگی افراد را مختل کند. دلایل مختلفی برای ابتلا به افسردگی وجود دارد. البته که نباید افسردگی را با حالات ناخوشایند و احساس خستگی، اشتباه بگیریم. همه ما در زندگی تحت شرایطی ممکن است دچار ناراحتی و خستگی بشویم که می‌تواند کاملاً موقتی باشد. موضوع زمانی جدیت پیدا می‌کند که فرد دچار یک اختلال روانی طولانی مدت باشد.
افسردگی و اضطراب بیشتر در رنج سنی ۶ تا ۲۵ سال شایع است. این بیماری می‌تواند در جوانان و نوجوانان کاملاً جدی باشد. زیرا تمام جنبه‌های زندگی آنان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. خوشبختانه افسردگی و اضطراب کاملاً قابل درمان است. با تکنیک‌ها و راهکارهای خاصی میتوان این عارضه را تا حد زیادی، کنترل کرد.
افسردگی می‌تواند علل مختلفی داشته باشد که در ادامه هم علت‌های ابتلا به این بیماری و هم روش‌های درمانی آن را بررسی خواهیم کرد.
چرا به افسردگی مبتلا می‌شویم؟
متاسفانه در سال‌های اخیر شاهد بروز بیشتر این عارضه در جامعه هستیم. در این بین، نوجوانان نسبت به دیگر اقشار جامعه بیشتر در معرض ابتلا به افسردگی و اضطراب هستند. چرا که در یک دوره حیاتی به سر می‌برند و این دوره همراه با تغییرات فیزیکی، شناختی و اجتماعی قابل توجه است. نوجوانان در این دوره با چالش‌ها و فشارهای زیادی روبرو هستند که همه این موارد میتوانند دست به دست هم دهند و حالاتی مثل افسردگی و اضطراب را برای او، ایجاد کنند.
معمولاً افسردگی و اضطراب با حالاتی مثل بی‌اشتهایی، کاهش انرژی و ناامیدی خود را نشان می‌دهد. از آنجاییکه این عارضه می‌تواند به راحتی روی عملکرد تحصیلی، روابط اجتماعی و کیفیت زندگی نوجوانان تاثیر داشته باشد، لازم است تا با مشاهده اولین نشانه‌های افسردگی نسبت به درمان آن اقدام شود.
اما چرا دچار افسردگی و اضطراب می‌شویم؟ عوامل زیادی در بروز این عارضه دخیل هستند که اگر بخواهیم به مهمترین آن‌ها در نوجوانان اشاره کنیم؛ باید بگوییم فشارهای تحصیلی، خشونت و مشکلات خانوادگی، ضربه‌های روانی و روابط دوستانه نامطلوب، میتوانند تاثیر بسیاری در بروز افسردگی و اضطراب در نوجوانان داشته باشند. البته در خیلی از موارد ژنتیک و آسیب‌های کودکی هم میتوانند در ابتلا به این بیماری، نقش داشته باشند.
تغییرات هورمونی که مختص این دوره است هم می‌تواند عامل مهمی در ظهور افسردگی نوجوانان باشد. در هر صورت این دوران بسیار حساس است و در صورت بروز نشانه‌هایی از افسردگی نوجوانان، باید از والدین و در مواردی از توصیه‌های مشاوران و روانشناسان، کمک گرفت.
علائم مهم افسردگی و اضطراب چیست؟
متاسفانه افسردگی در نوجوانان نسبت به دیگران شیوع زیادی پیدا کرده است. به طوری که طبق آمار از هر ۵ نوجوان حدوداً یکی به افسردگی مبتلا میشود که در صورت مشاهده علائم آن، باید این بیماری سریعاً تحت درمان قرار بگیرد.
شاید تصور کنید تنها نشانه افسردگی غمگین بودن است، اما اینطور نیست. افرادی که به سرعت عصبانی و کلافه می‌شوند و همچنین افرادی که در هر شرایطی پریشان و آشفته هستند هم ممکن است به این بیماری مبتلا شده باشند.
نوجوانی که در انجام کارها انگیزه کافی نداشته باشد و یا نسبت به انجام هر کاری بی‌قرار و بی‌حوصله باشد، باید توسط روانشناس بررسی گردد. همچنین، دوری کردن از دوستان و آشنایان، عدم تمرکز، کمبود انرژی، خستگی، عدم عملکرد مناسب در مدرسه، تغییر در الگوی خواب و بیداری، داشتن افکار خودکشی و مرگ، همگی میتوانند زنگ خطری برای ابتلا به افسردگی و اضطراب باشند. در صورتی که اطرافیان چنین نشانه‌هایی را در نوجوانان دیدند، باید به سرعت نسبت به درمان این بیماری اقدام کنند.
اصلاً قصد ایجاد تشویش و نگرانی در والدین را نداریم اما سهل انگاری و پشت گوش انداختن درمان برای نوجوانی که دچار افسردگی و اضطراب شده است، می‌تواند پیامدهای ناخوشایند و در مواردی حتی غیرقابل جبران به دنبال داشته باشد. چه بسا به دلیل عدم درمان به موقع این اختلال، فرد به طبع ابتلا به افسردگی، دچار بیماری‌های دیگری مثل اختلالات دوقطبی هم میشود. در این شرایط روند درمان سخت‌تر شده و دوره طولانی‌تری را می‌طلبد.
نقش والدین در درمان افسردگی و اضطراب نوجوانان
یک والد هوشیار باید به دقت روابط نوجوان و همچنین اخلاق و رفتار او را تحت نظر داشته باشد. در چنین صورتی است که اگر نوجوان به افسردگی و اضطراب مبتلا شود، والدین میتوانند به سرعت به وجود مشکل پی ببرند. توصیه می‌کنیم زمانی که اولین علائم افسردگی را مشاهده کردید؛ بدون قضاوت سعی در برقراری ارتباط با نوجوان داشته باشید. البته که خیلی از نوجوانان ترجیح می‌دهند در چنین شرایطی با والدین خود صحبت نکنند. در این صورت، مراجعه به روانشناس بهترین گزینه ممکن است. روانشناس با توجه به دانش و تجربه‌ای که در این زمینه دارد، به خوبی می‌تواند وضعیت نوجوان را بررسی کرده و درمان مناسب را برای او، تجویز کند.
والدین میتوانند بدون قضاوت، نصیحت و هر چیزی که نوجوان از آن بیزار است؛ سعی در ارتباط برقرار کردن با نوجوان داشته باشند. به جرات میتوان گفت وجود یک ارتباط دوستانه با والدین می‌تواند حجم پریشانی، افسردگی و اضطراب را تا حد قابل توجهی کاهش دهد. زمانی که نوجوان در مورد مشکلات و دغدغه‌های خود با پدر و مادر صحبت کند، این اطمینان را پیدا می‌کند که به هیچ عنوان در این هیاهوی بلوغ و شرایط خاص آن تنها نمانده است. همین مورد می‌تواند اضطراب و افسردگی نوجوان را به طور قابل توجهی، کمتر کند.
راهکارهایی برای کنترل و درمان افسردگی و اضطراب
همانطور که در قسمت‌های قبل ذکر کردیم؛ زمانی که با بروز اولین نشانه‌های افسردگی مواجه شدید، باید درصدد درمان این عارضه باشید. اولین و مهمترین مسئله‌ای که در این خصوص باید در نظر بگیرید، ایجاد ارتباط با دیگران است. هر چقدر نوجوان با دیگران ارتباط برقرار کند، احساس بهتری خواهد داشت. زمانی که نوجوان از ترس قضاوت دیگران از جمع‌های اجتماعی دور شود، به مرور دچار افسردگی میشود. سعی کنید در اولین اقدام شرایط را به گونه‌ای فراهم کنید که نوجوان بتواند به خوبی با دیگران، ارتباط بگیرد.
به طور کلی برای درمان افسردگی و اضطراب در نوجوانان راهکارهای زیر پیشنهاد می‌گردد:
بالا بردن مهارتهای ارتباطی
در این خصوص کمی صحبت کردیم. زمانی که نوجوان از ترس خطا کردن یا مورد قضاوت قرار گرفتن از افراد دوری کند، کم کم دچار افسردگی میشود. برای اینکه بتوانید بستر ارتباطی خوبی برای نوجوان فراهم کنید، باید به سراغ مهارتهای جدید بروید. سعی کنید نوجوان را به سمتی هدایت کنید که مهارتهای جدیدی را بیاموزد. در این صورت نوجوان روابط تازه و جدیدی را آغاز می‌کند و همین می‌تواند نقطه شروع خداحافظی با افسردگی باشد.
اجتناب از افکار مسموم
متاسفانه افکار مسمومی که روزانه با آن‌ها سر و کار داریم، خیلی از ما را به افسردگی نزدیک می‌کند. یک نوجوان زمانی که تمام تقصیرها را به گردن خود بیندازد، باید منتظر بروز افسردگی هم باشد. بنابراین نوجوان باید تا جایی که می‌تواند این افکار مسموم را پیدا کرده و از آن‌ها دوری کند. به طور مثال اگر در آزمون مدرسه نمره قابل قبولی کسب نکرده است، نباید علت را در کم هوشی یا عدم تمرکز خود جستجو کند. زیرا ممکن است آموزگار درجه سختی بالایی را برای آزمون مذکور در نظر گرفته باشد. با دوری از این افکار، تا حدی می‌توانید افسردگی و اضطراب را هم از خود دور کنید.
مدیریت استرس
نه تنها نوجوانان بلکه هر فرد دیگری باید مدیریت استرس را در زندگی، یاد بگیرد. تکنیک‌های زیادی برای این کار وجود دارد که از مهمترین آن‌ها میتوان به روش‌های تنفس عمیق، مدیتیشن یا تمرینات آرامش، اشاره کرد. این تکنیک‌ها به نوجوانان کمک می‌کند در مقابل فشار و استرس‌های روزمره، مقاوم‌تر باشند.
برنامهریزی اصولی و درست
یکی از علل بروز افسردگی و اضطراب در نوجوان، کمبود زمان برای رسیدن به فعالیت‌ها و هدف‌هایی است که تعیین کرده است. با یک برنامهریزی سازمان‌یافته و اصولی، نوجوان می‌تواند به فعالیت‌های روزمره و برنامهریزی شده خود برسد. بنابراین، افسردگی و اضطراب بیشتر به سراغ نوجوانانی می‌رود که چنین برنامهریزی در زندگی نداشته و زندگی آشفته‌ای داشته باشند.
داشتن تغذیه مناسب
در خیلی از مواقع با داشتن یک تغذیه سالم میتوان روحیه بانشاطی هم داشت. تغذیه مناسب نوجوان باید شامل میوه، سبزی، مواد غذایی غنی از امگا ۳ و ویتامین b باشد. مصرف این خوراکی‌ها می‌تواند وضعیت روحی نوجوان را بهبود ببخشد.
استراحت کافی داشتن
نوجوان باید مراقبت از الگوی خواب و استراحت خود را جدی بگیرد. چرا که در خیلی از مواقع یک بی خوابی ساده می تواندد نقطه آغاز اختلالات روانی در انسان باشد.
فعالیت بدنی
بر همگان واضح است که ورزش و انجام فعالیت‌های بدنی می‌تواند فرد را بانشاط‌‌تر و شاداب‌تر کند. تمریناتی مانند پیاده‌روی، دویدن، یوگا و تمرینات استقامتی میتوانند به افزایش سطح انرژی و کاهش افسردگی کمک کنند. بنابراین در کنار فعالیت‌های روزمره، وجود چنین فعالیت‌هایی ضروری به نظر می‌رسد.
حمایت اجتماعی
حمایت اجتماعی می‌تواند دلگرمی خوبی برای نوجوان باشد. برای جلوگیری از بروز افسردگی و اضطراب؛ ایجاد رابطه مثبت و حمایتی با خانواده، دوستان و افراد دیگر، توصیه میشود. حضور در گروه‌های مشارکتی، فعالیت در انجمن‌ها و شرکت در فعالیت‌های اجتماعی می‌تواند ارتباطات اجتماعی نوجوان را تقویت کنند.
درمان دارویی
هرگز دید منفی به درمان دارویی نداشته باشید. زمانی که افسردگی و اضطراب از حدی بالاتر باشد، بهترین کار مصرف داروهای تجویز شده توسط روانپزشک است. این داروها میتوانند به کنترل علائم افسردگی کمک کرده و روحیه نوجوان را بهبود ببخشند. البته هرگز نباید به صورت خودسرانه از دارو برای رفع افسردگی استفاده کنید. چرا که پیامدهای منفی به دنبال دارد.
امیدواریم راهکارهای ارائه شده در این مقاله به شما در پیشگیری از بروز افسردگی و اضطراب و حتی درمان آن، کمک کند. همانطور که توضیح دادیم؛ افسردگی و اضطراب روی عملکرد تحصیلی نوجوانان تاثیرات منفی دارد. بنابراین لازم است به محض مشاهده علائم افسردگی و اضطراب، درصدد برطرف کردن آن باشید. امیدواریم با استفاده از راهکارهای ارائه شده، بتوانید با ذهنی آرام و قدرتمند در جهت رسیدن به اهدافتان، قدم بردارید.
آماده‌ای مسیر رشد و آرامش فرزندت را هموار کنی؟
اگر نوجوانت با چالش‌هایی مثل اضطراب، افت تحصیلی، مشکلات رفتاری یا بحران‌های عاطفی روبروست، وقت آن رسیده که از کمک یک متخصص دلسوز و حرفه‌ای بهره ببری.
امیرعباس حیاتی، روانشناس و درمانگر نوجوان، با تجربه و رویکردی علمی در کنار شماست تا راهی روشن‌تر برای آینده فرزندتان بسازد.
همین حالا برای دریافت مشاوره و رزرو وقت با شماره های موجود در سایت تماس بگیر.
